Brinuti o svom zdravlju, pratiti sve promjene, raditi preventivne preglede i poznavati rizike za određene karcinome, ključni su savjeti za smanjenje oboljevanja od malignih bolesti. Za Svjetski dan prevencije karcinoma, iz Zavoda za javno zdravstvo FBiH, u informaciji Feni, naglašavaju da preporuka za redovni preventivni pregled vrijedi za sve kategorije stanovništva, posebno za dobne grupe, koje su u povećanom riziku od oboljevanja od tih bolesti.
Osim određenih dobnih grupa (žene 40+ godina i muškarci 45-50+ godina), pod povećanim rizikom su i oni koji imaju pozitivnu porodičnu anamnezu tj. oboljele od malignih bolesti među bliskom srodnicima (majka, otac, sestra, brat).
Kao preporuke za prevenciju malignih bolesti iz Zavoda navode i zdravu ishranu, dovoljno tečnosti, fizičku aktivnost, prestanak pušenja i konzumiranja alkohola.
Maligne bolesti spadaju u hronične nezarazne bolesti, te su, zajedno sa kardiovaskularnim bolestima, dijabetesom i pretilosti, veliki javnozdravstveni problem. Te su bolesti u Federaciji Bosne i Hercegovine, po oboljevanju i umiranju, na vodećem mjestu.
Prema podacima Zavoda za 2022. godinu, karcinom bronha i pluća vodeća su maligna oboljenja od kojih je umiralo stanovništvo Federacije BiH, sa stopom smrtnosti 48,1 na 100.000 stanovnika. Od te maligne neoplazme znatno više umiru muškarci, nego žene, mada se kroz godine registruje lagani porast smrtnosti žena od malignih neoplazmi pluća.
Kod muškaraca u 2022. godini, među uzrocima smrti od karcinoma, vodeći je karcinom bronha i pluća, te karcinom prostate. Treća najčešća vrsta karcinoma od koga su umirali muškarci u Federaciji BiH u 2022. godini je karcinom kolona (debelog crijeva), a na četvrtom mjestu u 2022. godini bio je karcinom želuca, te pankreasa kao peta maligna neoplazma od koje su najčešće umirali muškarci u Federaciji BiH u 2022. godini.
Karcinom dojke najčešća je maligna neoplazma od koga su umirale žene u Federaciji Bosne i Hercegovine u 2022. godini. Drugi je karcinom bronha i pluća, slijede karcinomi kolona (debelog crijeva) i pankreasa, a peti po učestalosti u 2022. godini kod žena u FBiH bio je karcinom jetre i intrahepatalnih žućnih vodova.
Pri Zavodu za javno zdravstvo Federacije BiH uspostavljen je 2004. godine Registar za prikupljanje, istraživanje i interpretiranje podataka o svakom novom slučaju raka na području Federacije BiH, kroz određeni vremenski period.
Na osnovu tih pokazatelja, Zavod daje prijedloge sistemskih rješenja za skrining programe i preventivne programe i učinkovite kontrole i sistematske preglede, a s ciljem ranog otkrivanja malignih bolesti.
Karcinom je pojam kojim se označava velika grupa bolesti koje mogu zahvatiti bilo koji dio tijela. Osim tog pojma, kao istoznačnice se koriste rak, maligni tumor i/ili neoplazma. Ono što definiše karcinom kao bolest je brzo stvaranje nenormalnih stanica koje rastu bez ograničenja i šire se tijelom te zahvataju druge organe kao metastaze (presadnice) koje su ujedno i najčešći uzrok smrti od raka.
Svjetski dan prevencije karcinoma (4. februar) obilježava se radi podizanja svijesti o malignim oboljenjima, promicanja načina prevencije, dijagnosticiranja i liječenja, te da bi se poboljšala kvaliteta života oboljelih. To je prilika za podizanje opšteg znanja o karcinomima i razbijanju nekih mitova o tome.
(Fena)
