Skupština Srbije u četvrtak je, glasovima vladajuće većine, odbacila prijedlog opozicije da se zabrane dalja istraživanja i rudarenje litija i bora na cijeloj teritoriji države, što bi moglo podstaći nove proteste protivnika eksploatacije tog rijetkog minerala na štetu okoline.
Nakon četvorodnevne rasprave, prijedlog je odbačen tijesnom većinom – sa 128 glasova, od 214 prisutnih poslanika u parlamentu s 250 mjesta, javila je Hina.
Izmjene zakona udruženo je predložilo 86 poslanika i lijeve i desne opozicij,e koja se po prvi puta ujedinila u protivljenju projektu međunarodne rudarske korporacije Rio Tinto o rudarenju litija u razvijenom poljoprivrednom području Jadra na zapadu Srbije. Za projekat je zainteresovana Evropska unija, posebno Njemačka, uz otvorenu podršku pojedinih američkih dužnosnika.
Srbija je 19. jula, na Samitu o strateškim sirovinama u Beogradu, s EU-om potpisala Memorandum o razumijevanju o strateškom partnerstvu o održivim sirovinama, lancima proizvodnje baterija i električnim vozilima. Dodatni politički značaj dali su svojom prisutnošću njemački kancelar Olaf Scholz i srbijanski predsjednik Aleksandar Vučić.
To je promptno potaknulo opoziciju i ekološke aktiviste u namjeri da se, pod parolom “Nećete kopati”, suprotstave projektu, upozoravajući da sobom nosi direktnu, dugoročnu i nepopravljivu štetu desetinama hiljada lokalnog poljoprivrednog stanovništva, te okolinu – vodi, zemlji, vazduhu, a indirektno vodotocima u slivu rijeka Drine i Save.
Široku frontu protiv projekta rudarenja litija već duže od dvije godine čine hiljade ekoloških aktivista, građanskih udruženja i pokreta, uz podršku opozicije s obe strane političkog spektra. Masovni protestii, koji su na ulice izveli stotine hiljada ljudi, prije dvije godine primorali su srbijansku vladu da ga zaustavi.
Na projekat Jadar stavljena je toačka, rekla je tada premijerka Ana Brnabić, danas predsjednica Skupštine, koja je u skupštinskoj raspravi oštro osporavala argumente opozicije protiv rudarenja.
Nova vlada je, poslije izbora u decembru prošle godine, projekat Jadar ponovo vratila u život, optužujući opoziciju da ga je “ispolitizovala”, istovremeno tvrdeći da rudnik neće biti otvoren dok studija izvodivosti ne pokaže je li opasan po okolinu i zdravlje ljudi.
Nasuprot obećanjima vlade o transparentnom procesu, protivnici projekta i sve glasniji dio stručne javnosti ističu da su vladajući s Rio Tintom u “duboko koruptivnom” odnosu i njegovi “promotori”, te da krše Ustav i niz zakona – o planiranju i izgradnji, poljoprivrednom zemljištu i šumama, zaštiti životne sredine.
“Borba neće prestati”, prve su poruke poslije sjednice parlamenta, čiji ishod ekološki aktivisti ne vide kao poraz, već podsticaj za sljedeće akcije.
Odbacivanje izmjena zakona podudarilo se s današnjom posjetom Srbiji američkog podsekretara za ekonomski rast, energetiku i okolinu Josea Fernandeza, koji je poručio da će projekat Jadar donijeti prednosti Srbiji i zemljama koje se suočavaju s globalnim klimatskim promjenama, dodavši da se moraju poštivati visoki standardi zaštite životne sredine.
Prema podacima koje je ranije objavila agencija Reuters, projekat Jadar u zapadnoj Srbiji, vrijedan oko 2,4 milijarde dolara, mogao bi pokriti čak 90 posto trenutnih potreba Evrope za litijem, čime bi kompanija Rio Tinto postala vodeći proizvođač litija.
Srpski ministar Siniša Mali, pak, tvrdi da bi s 10 do 12 milijardi litij pridonio rastu BDP-a Srbije od 16 posto.
U studiji, koju je ovih dana objavila grupaa srbijanskih ekonomista i privrednika, navodi se, međutim, da bi, uz predviđenu i vrlo skromnu rudnu rentu, taj prihod u decenijama donio 2,6 eura po glavi stanovnika. Rio Tinto to negira, navodeći da bi Srbija samo na ime poreza i rudne rente prihodovala više od 180 miliona eura godišnje, što je oko jedan posto prihoda trenutnog državnog budžeta Srbije.
Fena)
