Malo je poznatao da je Počitelj, tačnije Šišman Ibrahim pašina Medresa bila najužnije mjesto formiranja Armije RBIH u Bosni i Hercegovini i mjesto sa koga se išlo na borbene zadatke. Plato ispred Medresa je bilo i mjesto postrojavanja prve čete Patriotske lige u Čapljini, a prostorije Medrese sjedište štaba i ratne abulante u prvim počecima rata protiv srbocrnogorskog agresora. Kroz Počitelj je tokom aprila 1992. godine, bježeći od četnika, evakuisano preko 5.000 izbjeglica, koji su preko Neretve prevezeni čamcima u Počiteljskom polju i skelom u Ševać polju.
U tim prvim danima rata, dobrovoljni odaziv stanovništva bio je izuzetan, tako da je u jedinicama PL, TO i HVO-a „u odbrani Čapljine učestvovalo 867 Muslimana, koji su zajedno sa Hrvatima dali značajan doprinos oslobađanju naših krajeva“ (Informativno glasilo Trag br.1. januar 1993. strana br.3)
Formiranjem brigade „Bregava“, Stolac Armije Republike Bosne i Hercegovine u avgustu 1992.godine, značajan broj Muslimana opštine Čapljine se uključuje u njen sastav, međutim najveći broj ostaje i dalje angažovan u formacijama HVO-a, radi čega je Komanda Prve mostarske brigade, a kasnije komanda Četvrtog korpusa, stalno pokazivale interes za formiranjem armijske jedinice u Čapljini, tačnije „Odreda“ Čapljina.
Tokom oktobra, novembra i decembra 1992. godine, na organizovanju Armije u Čapljini radili su Ismet Leto i Asim Šuta, a kasnije su se uključili Velija Klepo, Šuta Šefko, Ekrem Veledar, Penava Amer, Hivzo Leto i drugi. Saradnja oko ovog zadatka odvijala se sa komandatom Četvrtogg korpusa Arifom Pašalićem, načelnikom štaba Sulejmanom Budakovićem Tetkom, načelnikom za logistiku Mirsadom Mahmutćehajićem i komandantom 42. brigade Bajrom Pizovićem.
Važno se stoga podsjetiti se u kakvim je vremenima i u kakvim okruženju osnivana ova jedinica. U potpunoj informativnoj blokadi i otvorenom suprostavljanju i prijetnjama od strane HV i HVO o mogućnosti egzistiranja Armije RBiH na prostoru Čapljine, ovom poslu se intenzivnije krenulo nakon sastanka komadanta Četvrtog Korpusa ARBiH sa prestavnicima Muslimana Čapljine u oktobru 1992. godine u Strugama kod Čapljine. Očekivao se značajniji politički angažman, ali je on izostao u onom obimu u kome se očekivalo zbog oportunizma, koji je pravdan tim da se pod svaku cijenu trebaju izbjegavati bilo kakvi incidenti sa HVO-om s obzirom da otvoreni sukobi već postoje kod Prozora, Konjica i Jablanice. Nešto više od mjesec dana nakon sastanka u Strugama, kako nije bilo vidljivijeg pomaka, komadant Četvrtog korpusa Arif Pašalić dao je 1.12.1992. godine usmenu naredbu o formiranju odreda Veliji Klepo i Ismetu Leto.
Aktivnost komande odreda u početku se odvijala u dva glavna pravca: mobilizacija i materijalno obezbjeđenje. Mobilizaciju se u početku prema sugestijama iz komande korpusa usmjeravala prema neangažovanim vojnim obaveznicima da bi kasnije aktivnost proširili na pripadnike HVO-a, koji bili zainteresovani za prelazak u Armiju. Rješenja za materijalno obezbjeđenje tražilo se u podršci Merhameta i pomoći naše dijaspore. Najvrijedniju pomoć za odred organizaovao je Šućrija Veledar, kada je iz Njemačke poslao kamion opreme, tako da se odmah mogli potpuno obući oko stotinu boraca. Ta oprema je bila dostavljena iz Rijeke u Hrvatskoj. S obzirom da je HVO već tada na sve načine sprječavao opremanje Armije, naišlo se na dosta problema kako bi se ista prevezla do naših magacina.
Prva mobilizacija bila je 4. marta. Tada se javila većina pozvanih boraca, njih 80 od 86 pozvanih, među kojima je bilo 20 boraca koji nisu služili vojsku. Tada se odmah počelo sa pješadijskom i sanitetskom obukom. Analizirajući situaciju u okruženju, izvjesnost sukoba sa HVO-om, te prilike u našoj jedinici (uspjeh prve mobilizacije, kvalitetne obuke i dr. i određenih rezultata u materijalnom obezbjeđenju) zaključili smo da možemo ići na brže popunjavanje jedinice kako neangažovanog ljudstva, tako i pripadnika HVO-a, a u isto vrijeme vršiti pripreme za izvršenje borbenih zadataka.
Komanda Odreda „Čapljina“, koji je formacijski djelovao kao treći bataljom brigade „Bregava“, odnosno djelovao je u zoni odgovornosti ove brigade ,a kompletirana je 18.3.1993.godine.
Ispred Šišman Ibrahim pašine Medrese u Počitelja, tačnije sa najužnije tačke u Bosni i Hercegovini na kojoj se nalazila Armija R BiH, 28. 3. 1993. godine kreće 35 pripadnika Odreda „Čapljina“ na borbeni zadatak u rejon sela Rotimlja, na liniju prema srbočetničkom agresoru.
U aprilu, nakon protjerivanje brigade “Bregave” sa Dubravske visoravni i zarobljavanja njene komande, od strane HVO-a, 38 pripadnika Odreda i većina komande povlači se u Blagaj, zatim u Mostar, gdje se njih 25. stavlja na raspolaganje prvoj 441. brigadi.
U sudbonosnim trenucima odbrane grada Mostara od napada HVO i HV, pripadnici Odreda, dali su veliki doprinos odbrani Mostara, boreči se na Bulevaru, Kantarevcu i kasnije Šantičevoj ulici u periodu od 28. aprila do 3. juna 1993.godine.
“Braniocima su se kasnije pridružili i borci Nevesinjskog i Gatačkog bataljona kao i grupa boraca iz 42. brigade. Ti momci su činili čuda, stvari koje odudaraju od svih doktrina?! Na primjeru Mostara pale su sve doktrine“, piše Enes Ratkušić u listu Ljilan 10. maja 1995.godine.
Nakom neuspjelog oslobađanja Dubravske visoravni u julu 1993. godine, a iza toga reorganizacijom 42. brdske brigade avgusta 1993. godine, zvanično prestaje da postoji formacija Odreda „Čapljina“, a ljudstvo ulazi sastav 442. brigade.
Kroz formaciju odreda je prošlo 269 boraca, 24 su postali šehidi, dok su četvorica boraca dobitnici ratnog priznanja zlatni ljiljan a jedan ordena zlatnog grba sa mačevima.
Prigodnim programom, u nedelju, 1.12. 2024.godine u Počitelju će se obilježiti 32. godine od formiranja Odreda „Čapljina“.
Priredio: Ismet Leto
