Agencija za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine dostavila je nadležnoj službi Evropske komisije zahtjev za registraciju „Ekstra djevičanskog maslinovog ulja Hercegovine“ oznakom porijekla na nivou Evropske unije. Zahtjev je prihvaćen i sukladno procedurama Evropske komisije objavljen u Unijinom registru geografskih oznaka (eAmbrosia) 16. maja 2025. godine.
Evropska komisija ispituje zahtjeve za registraciju, te provjerava sadržavaju li zahtjevi potrebne informacije. U sklopu ispitivanja zahtjeva, Komisija od podnosioca zahtjeva može zatražiti sve potrebne dodatne informacije ili izmjenu zahtjeva, što može uticati na trajanje postupka, saopšteno je iz Agencije.
Preduslov za podnošenje zahtjeva za registraciju na nivou Evropske unije bila je zaštita ulja koje se naziva i „zlatnim kapima Hercegovine u Bosni i Hercegovini sukladno Pravilniku o sistemima kvaliteta za prehrambene proizvode.
„Ekstra djevičansko maslinovo ulje Hercegovine“ cijenjeno je i prepoznatljivo po svojom visokom kvalitetu i senzornim osobinama, na čije stvaranje utiče niz agroekoloških činilaca,a poput geografskog položaja, karakteristika tla i klime, usvajanja novih tehnoloških rješenja u preradi i čuvanju ulja, te specifičnog sortimenta koga hercegovački maslinari koriste i koji u datim uslovima uzgoja mogu dati dobra i kvalitetna ulja. Karakteriše ga svojstven miris po svježem plodu masline, koji se često miješa s više ili manje izraženim voćnim notama, što je rezultat visokog sadržaja hlapljivih komponenti, koje zaokružuju senzorski profil ovog ulja2, pojašnjavaju iz Agencije.
Kako kažu, na sve pozitivne i specifične karakteristike „Ekstra djevičanskog maslinova ulja Hercegovine“ podjednako utiče sorta masline, specifični geološki i klimatski uslovi, te umješnost hercegovačkih maslinara u uzgoju maslina i preradi ploda u maslinovo ulje.
Odluka maslinara o načinu rezanja, adekvatnom vremenu berbe i savremenom načinu prerade pomaže očuvanju tih specifičnih i povoljnih svojstava u najvećoj mjeri u gotovom proizvodu. Tome dodatno doprinosi i dobra praksa u čuvanju i skladištenju ulja do prodaje i konzumacije.
Prema istorijskim podacima i materijalnim dokazima, maslinarstvo u Hercegovini ima tradiciju dužu od dvije hiljade godina, a u vrijeme rimske uprave bilo je važan dio privrede ovoga područja. Nakon dolaska Rimljana, uzgoj maslina sve se više širio. S povećanjem potrošnje u vrijeme carstva, maslina se proširila svugdje gdje su to agroekološki uvslovi omogućavali. Gajenje masline na većim gazdinstvima posebno se intenziviralo u 2. do 4. vijeks, kad se na italskom tržištu osjetio značajan manjak ulja, tako da je država morala intervenirati, pa i zabranom izvoza ulja iz carstva (Škegro, 1999.).
Unutar utvrđenja na Mogorjelu pronađeni su ostaci dvaju tijesaka (torcularia) i prostori za uskladištavanje (cella olearia) s velikim bačvama (pitosi). U ovom se utvrđenju do 400. godine proizvodilo i do 4.000 litara ulja. (Bojanovski 1969.). Ostaci uljare (torkular) u Mogorjelu jedini su primjerak sačuvane antičke uljare na području Bosne i Hercegovine.
(Fena)
