Knjiga “Poslovno ugovorno pravo”, autora prof. dr. Edina Rizvanovića, redovnog profesora Pravnog fakulteta Univerziteta “Džemal Bijedić” u Mostaru i dr. sc. Faruka Maksumića tretira nekoliko segmenata značajnih za poslovni sistem Bosne i Hercegovine.
U tom smislu. knjiga je strukturisana u četiri dijela. Najznačajniji dio posvećen je ugovorima, temeljem kojih poslovni subjekti (tržišni takmičari) stupaju u poslovne odnose, stičući prava, koja upućuju na osnovni cilj poslovanja – ostvarenje dobiti, ali i preuzimaju obaveze, za koje odgovaraju svojom imovinom, a to su, pored ugovora o prodaji, kao najfrekventnijeg, ugovori o trgovinskim uslugama (posredovanje, zastupanje, komision, špedicija, skladištenje), ugovori o prevozu, ugovori s izraženim uplivom javnopravnog elementa (građenje, osiguranje, licenca), ugovori o turističkim uslugama (kontekst razvoj turizma), te posebne vrste ugovora: franšizing, faktoring, lizing, konsalting i zajedničko ulaganje (kontekst strane investicije).
Drugi dio posvećen je pravilima konkurencije – evropske i nacionalne. Potom slijedi elektronska trgovina, koja predstavlja naš pokušaj kontekstualizovanja novog vida trgovanja na bh. poslovni ambijent. Zadnji dio knjige posvećen je vrijednosnim papirima: mjenici, čeku i obveznici.
Predmet analize, kada je o ugovorima riječ, pored razmatranja osnovnih sastavnica i karakteristika ugovora, jest osnovni pravni izvor – Zakon o obligacionim odnosima. Ono što se može smatrati nedostatkom ovog zakona referiše na njegove uvodne odredbe, koje tretiraju načela, među kojima načelo zabrane stvaranja i iskorištavanja monopolskog položaja (čl. 14, kao i članovi 3-10. ZOO-a Federacije BiH), koji koriste nekonzistentnu terminologiju, poput: jedinstveno jugoslovensko tržište, samoupravni društveno-ekonomski odnosi, organizacije udruženog rada, društvena sredstva, zaštita drušvene svojine … Zbog navedenog može se reći da ovaj zakon (u navedenom dijelu) ne pruža validan osnov za zasnivanje i realizaciju poslovnih odnosa.
Kod ugovora o građenju, koji su za državu značajni iz više razloga, posebno u dijelu koji prethode zaključenju ugovora (naravno kasnije i u pogledu realizacije – ispunjenja ugovora), a koji referiršu na nepostojanje zakona o denacionalizaciji (restituciji) i zakona o državnoj imovini, ali, kada je riječ o javnim nabavkama, i u pogledu upotrebe javnih sredstava (kontekst pravna stečevina Evropske unije). Ono što se pored navedenog javlja kao problem jeste normativna raznolikost u Federaciji BiH. Naime, pored federalnog zakona (kao i nekih kantonalnih zakona) koji gradnju bez građevinske dozvole tretiraju kao krivično djelo, pojedini kantoni istovjetnu (nezakonitu) radnju tretiraju kao prekršaj, što potencijalno otvara veći prostor za bespravnu gradnju.
Pravo konkurencije je od vitalnog značaja za svako društvo, jer od fer tržišnog nadmetanja zavisi ekonomski i društveni napredak. Istovremeno, propisi o konkurenciji odražavaju sistem vrijednosti jednog društva, svjedočeći o tome koliko je jednom društvu potrebno fer nadmetanje. Naš Zakon o konkurenciji (2005) sadrži nekoliko nekonzistentnih odredbi, među kojima je i jedna opstrukcionistička – način odlučivanja u Konkurencijskom vijeću, koga odlikuje mogućnost upotrebe etničkog veta. Ova odredba opstaje i pored preporuke Evropske komisije (2019.), koja je jasno naznačila da ova zakonska odredba nije u skladu sa pravnom stečevinom EU, što posljedično znači neispunjavanje pravnog, ali i ekonomskog kriterija za članstvo u Evropskoj uniji.
Kada je riječ o nelojalnoj utakmici, koja referiše na poštivanje dobrih poslovnih običaja, treba reći da postojeća rješenja Zakona o unutrašnjoj trgovini, predstavljaju korak unazad u odnosu na ranija zakonska rješenja (regulisana Zakonom o trgovini), obzirom da ne sadrže dva oblika nelojalnog djelovanja: oglašavanje prividne rasprodaje i prikrivanje mana robe, što može imati negativne implikacije na prava potrošača.
“Datom strukturom, obuhvatom materije i analitičkim pristupom željeli smo ukazati na prostor za poboljšanje postojećeg stanja, sugerišući izgled prvog koraka – izmjenu relevantnih zakonskih odredbi, koje bi trebale biti konzistentnije, teleološki određenije, ujednačenije i funkcionalnije. Ovo posebno iz razloga što se ove norme kontekstualizuju sa propisima poslovnog statusnog prava: registracija, organizacija i poslovanje privrednih društava (poslovnih subjekata), statusne promjene, poslovno povezivanje, stečaj, likvidacija, koji, takođe, imaju određene nedostatke, a što uz nepostojanje privrednih sudova u Federaciji BiH, koji bi imali (i po uporednom pravu imaju) višestruki utilitaristički značaj, u velikoj mjeri otežava funkcionisanje poslovnog sistema“, kažu autori knjige.
Promocija knjige “Poslovno ugovorno pravo” obaviće se u četvrtak, 9, oktobra, u 12 sati, na Pravnom fakultetu Univerziteta “Džemal Bijedić”.
(NovaSloboda.ba)
