Na osnovu dosadašnjih mjerenja, koncentracije praćenih zagađujućih materija koje se mjere na stanici za monitoring kvaliteta vazduha u Mostaru znatno su niže u odnosu na one koje se bilježe na mjernim mjestima smještenim u dolinama i kotlinama Bosne, kazao je u razgovoru za Fenu Enis Omerčić iz Sektor životne sredine Federalnog hidrometeorološkog zavoda (FHMZ).
“Ovo se u prvom redu odnosi na koncentracije lebdećih čestica (takozvane “PM čestice”) i sumporovog dioksida, koji su osnovni uzročnik narušenog kvaliteta vazduha u našim gradovima. Istovremeno se pokazalo da vazduhnije uvijek čist, te su zabilježeni kraći periodi s narušenim kvalitetom vazduha u periodu između 25.decembra 2022. i 10. januara ove godine, ali ovo je i očekivano s obzirom da je Mostar jedan od najvećih gradova u našoj zemlji”, kazao je Omerčić.
Krajem prošle godine FHMZ je u mostarskom naselju Bijeli brijeg postavio stanicu za monitoring kvalitetavazduha.
Stanica je opremljena uređajima koji mjere koncentracije ozona, sumpor dioksida, azotnih oksida, ugen monoksida i lebdećih čestica manjih od 10 (PM10) i manjih od 2,5 (PM2.5) mikrometara, a mjerenja se obavljaju opremom i metodama koje su propisane pravilnicima FHMZ-a i direktivama EU-a.
Omerčić ističe kako su mjerenja u proteklih mjesec dana, generalno govoreći, pokazala kako je vazduh u Mostaru najčešće bio dobar do umjereno zagađen.
“Povremeno i kratkotrajno je dostizao nivoe nezdravog vazduha za osjetljive grupe stanovništva. Po tome Mostar spada u bh. gradove s najmanje narušenim kvalitetom vazduha u grupi gradova u kojima se vrše mjerenj”, kazao je Omerčić.
PM10 čestice
Početkom godine, zabilježen jedan dan s prekoračenjem granične vrijednosti za PM10 čestice.
“Prema našim, ali i propisima koji važe u zemljama Evropske unije, u toku godine dozvoljeno je imati do 35 ovakvih dana. U drugim danima te koncentracije bile bi dostizane samo povremeno i kratkotrajno i u obimu koji ne može imati značajnije efekte po ljudsko zdravlje”navodi Omerčić.
Uzročnici povišenih koncentracija lebdećih čestica u prvom redu su ložišta (industrija, toplane, domaćinstva), posebno tokom hladnijeg dijela godine, te emisije iz prometa kao posljedica izgaranja goriva u motoru, ali i trošenja ceste u suhim uslovima.
“Koncentracije sumporovog dioksida do sada su prilično niske, što je i očekivano s obzirom da se ugalj kao gorivo koristi u relativno malom obimu na području Mostara. Koncentracije ozona, ugljen monoksida i azotnih oksida, takođe, su bile zadovoljavajuće niske”kazao je Omerčić.
Magla i ozon
Početkom 2023. godine, nekoliko dana uzastno u Mostaru je zabilježena pojave magle,što je rijetka pojava za Grad na Neretvi, ali nije nešto što se prvi puta događa.
“Treba imati na umu da je magla prirodna pojava i da ne nastaje kao posljedica zagađenja vazduha. Nastaje i u prostorima koji nemaju apsolutno nikakvih izvora zagađujućih materija u vazduhu. Ono što je zajedničko magli i zagađenju vazduha su uslovi stabilne atmosfere koji će, ako potraju, pogodovati nagomilavanju zagađujućih materija vazduhu i ako takvi uslovi potraju onda je izvjesno da ćevazduh biti zagađeniji. Ovakve meteorološke situacije karakterističnije su za kotlinske ili dolinske prostore u kontinentalnom dijelu zemlje, gdje mogu potrajati i do deset ili 15 dana uzastopno. Istovremeno, vazduh može biti ozbiljno zagađen i bez pojave magl”, navodi Omerčić.
Tokom sunčanih dana mogu se očekivati povišene koncentracije ozona koje su karakteristične za mediteranska područja, ali i za prometnija mjesta zbog specifičnog mehanizma nastanka ozona.
“Naime, ozon nastaje prirodnim putem – fotohemijskim procesima, odnosno djelovanjem sunčevog zračenja na prisutne materije u vazduhu uključujući i one koje nastaju prirodnim putem, u prvom redu hlapljive materije koje ispuštaju biljke okom vegetativnog perioda. Osim toga, takve materije u vazduh emuje i čovjek svojim aktivnostima, a prvenstveno iz saobraćaja, stoga su najviše koncentracije ozona okom ljetnih dana i iznad većih gradov”, kazao je Omerčić.
Dodaje kako se, osim navedenoa, povremeno u toplijem dijelu godine mogu očekivati i povišene vrijednosti koncentracije lebdećih čestica, koje bivaju donošene vazdušnim strujama iz prostora sjeverne Afrike.
“Riječ je o erodiranoj stjenskoj masi, pustinjskoj prašini podignutoj olujama u više slojeve troposfere koja je prenesena i depoovana u južna područja Evrope. Ovaj vid zagađenja smatra se prirodnim i ovdje treba imati na umu da zbog hemijskog sastava (silikati, karbonati i slično) jednake koncentracije lebdećih (PM) čestica donesenih na ovaj način imaju mnogo manje efekte na zdravlje u odnosu na one koje nastaju sagorijevanjem u domaćinstvima ili industriji. Takođe, moći ćemo pratiti i efekte eventualnih šumskih požara na kvalitet vazduha u Mostar”, kazao je Omerčić.
Trenutno u Hercegovini, osim u Mostaru, stanice za praćenje kvaliteta vazduha postoje u Trebinju i Gacku (TE Gacko).
“FHMZ upravlja i jednom stanicom u Livnu i ona je najbliža stanici u Mostaru. FHMZ i drugi operateri unutar svojih kantona u prethodnom periodu su se fokusirali na područja u kojima su očekivani nivoi zagađenja znatno viši od onih koji su prisutni u Hercegovini. Za sada ne planiramo uspostavuljanje drugih mjernih mjesta u Hercegovini, a moguće je da neke od kantona ili opština imaju želju uspostaviti monitoring vlastitim sredstvim”, kazao je Enis Omerčić iz Sektor životne sredine Federalnog hidrometeorološkog zavoda.
(Fena)
